Để nuôi dưỡng đức tin của con cái & NHẪN NHỤC LÀM NÊN HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH
Ngày đăng: 11:54 AM - 01/03/2023
 |
https://giaophanvinhlong.net/de-nuoi-duong-duc-tin-cua-con-cai.html
Đức tin là một phần quan trọng trong cuộc hành trình tâm linh của chúng ta trên trái đất này để đạt tới quê hương vĩnh cửu. Theo Sách Giáo lý của Giáo hội Công giáo, Đức tin là sự đáp trả của chúng ta đối với Thiên Chúa, Đấng tỏ mình ra và hiến mình cho chúng ta, đồng thời Đức tin mang lại ánh sáng dồi dào giúp chúng ta tìm kiếm ý nghĩa tối hậu của cuộc đời mình. Hơn nữa, Đức tin không chỉ đơn thuần là tin một cách lý thuyết rằng Thiên Chúa là Đấng sáng tạo, là Chủ nhân và là Vua của chúng ta, mà còn đòi hỏi chúng ta thể hiện Đức tin trong cuộc sống qua những lựa chọn hàng ngày để trung thành làm theo ý Chúa và hướng tới cứu cánh của cuộc đời của chúng ta.
Do đó, là bậc cha mẹ, chúng ta có trách nhiệm chia sẻ đức tin của mình cho con cái và dạy dỗ chúng theo đường lối của Thiên Chúa. Nói cách khác, một phần của việc trở thành cha mẹ Công giáo tốt liên quan đến việc vun trồng và nuôi dưỡng đức tin của con cái.
Nhưng liệu chúng ta thực hiện việc này như thế nào?
Dưới đây là một vài gợi ý:
1. Đọc những câu chuyện trong Kinh Thánh
Lời Chúa là nguồn khôn ngoan tốt lành để đào sâu sự hiểu biết của con cái về đức tin. Hãy biến việc đọc Kinh thánh thành một phần trong các hoạt động của trẻ. Có vô số câu chuyện trong Kinh Thánh về những người đã vượt qua những thử thách lớn bằng đức tin. Chẳng hạn,
Trong Cựu ước, có thể kể đến Câu chuyện về Đavít và Gô-li-át. Trong 1Sm 17 cho thấy Đavít, dù là một cậu bé nhưng đã trở thành nhà vô địch khi đánh bại tên không lồ Gô-li-át của dân Philitin. Cậu bé Đavít đã chiến thắng Gô-li-át bằng một chiếc ná với vài cục đá nhờ vào niềm tin kiên định vào Thiên Chúa.
Trong Tân Ước, câu chuyện Chúa Giêsu dẹp tan cơn bão khi đang ở trên thuyền với các tông đồ, như được tường thuật trong Tin Mừng Mt 8, 23-27. Câu chuyện này là một lời nhắc nhở tuyệt vời về sự quyền năng của Thiên Chúa, không có gì là không thể đối với Thiên Chúa, và Ngài là chủ tể mọi sự, ngay cả sức mạnh tự nhiên.
Tin Mừng Mt 9, 20-22 cũng kể về một người đàn bà bị băng huyết đã 12 năm, nhưng nhờ đức tin mạnh mẽ, bà đã được Chúa Giêsu chữa lành chỉ bằng cách chạm vào áo choàng của Người.
Từng bước một, chúng ta hãy để cho trẻ tưởng tượng chính mình đang trò chuyện với Chúa Giêsu trong một số sự kiện nhất định trong Phúc âm hoặc sau khi đọc một đoạn Phúc âm nào đó.
Ngoài Kinh thánh, còn có những câu chuyện về Hạnh các Thánh cũng là nguồn phong phú giúp trẻ dần trải nghiệm sự lớn mạnh của Đức tin và đời sống thánh thiện.
2. Chia sẻ những trải nghiệm cá nhân
Cha mẹ có thể dạy con cái tốt nhất bằng cách làm gương. Đừng chỉ dừng lại ở việc đọc những câu chuyện về đức tin, hãy chia sẻ những kinh nghiệm cá nhân trong đó đức tin của chúng ta được thử thách và củng cố như thế nào. Chẳng hạn như, khi còn trẻ, kinh nghiệm sớm nhất của chúng ta về việc đức tin của mình bị thử thách là gì? Chúng ta trau dồi đức tin cá nhân của mình như thế nào?
Trong thực tế, chúng ta cần phải là những tấm gương sống động về đức tin cho trẻ và một cách để làm điều này là trung thành sống theo các mệnh lệnh của Thiên Chúa.
3. Cầu nguyện mỗi ngày
Cầu nguyện là một phần quan trọng trong hành trình đức tin của chúng ta. Cách tốt nhất để dạy con bạn cách cầu nguyện là cầu nguyện với chúng.
Trong thư 1 Tx 5, 17, chúng ta được thánh Phaolo nhắc nhở phải “Cầu nguyện không ngừng”. Chúng ta cần dạy trẻ rằng, cầu nguyện không chỉ là cầu xin Chúa ban cho chúng ta điều chúng ta muốn. Nhưng còn là mở rộng tâm hồn ra với Ngài, luôn biết ơn đối với các ơn lành mà chúng ta đã nhận được, và đơn sơ bày tỏ những mối quan tâm dù là đơn sơ, nhỏ bé nhất của mình với Cha trên trời.
Hãy dạy trẻ rằng Thiên Chúa của chúng ta là Thiên Chúa hằng sống. Ngài quan tâm đến chúng ta và muốn chúng ta ngày càng đến gần Ngài hơn. Giống như việc cần thường xuyên giữ liên lạc với những người thân yêu của mình, chúng ta cũng cần thường xuyên liên lạc với Thiên Chúa, và chúng ta chỉ có thể làm được điều này nếu biết dành đủ thời gian cho việc cầu nguyện.
4. Hỗ trợ ước mơ của trẻ
Mỗi đứa trẻ đều có những ước mơ và với tư cách là cha mẹ và người giám hộ, chúng ta có trách nhiệm hỗ trợ những ước mơ đó. Khi khuyến khích ước mơ của trẻ, chúng ta đang cho chúng một minh chứng đơn giản về ý nghĩa của việc tin tưởng. Đồng thời, chúng ta cũng đừng quên nhắc nhở trẻ rằng các phúc lành và cơ hội đến từ Thiên Chúa, nên cùng với sự tin tưởng, cần có sự khiêm tốn và biết ơn.
5. Suy gẫm những câu Kinh Thánh
Chúng ta có thể nuôi dưỡng đức tin của trẻ bằng cách tập cho chúng suy ngẫm những câu Kinh Thánh. Một cách cụ thể, chúng ta khuyến khích trẻ tập thói quen đọc và suy ngẫm các câu Kinh Thánh khoảng vài phút mỗi ngày sau khi thức dậy hoặc trước khi đi ngủ.
Dưới đây là một và câu Kinh Thánh về đức tin để giúp chúng ta bắt đầu:
- “Vì thế, Thầy nói với anh em: tất cả những gì anh em cầu nguyện và xin, anh em cứ tin là mình đã được rồi, thì sẽ được như ý” (Mc 11, 24)
- “Xin Thiên Chúa là nguồn hy vọng, ban cho anh em được chan chứa niềm vui và bình an nhờ đức tin, để nhờ quyền năng của Thánh Thần, anh em được tràn trề hy vọng” (Rm 15, 13)
- “Nhưng người ấy phải cầu xin với lòng tin không chút do dự, vì kẻ do dự thì giống như sóng biển bị gió đẩy lên vật xuống” (Gc 1, 6)
Trên hành trình đức tin, chúng ta hãy kiên nhẫn hướng dẫn, đồng hành và nâng đỡ đỡ trẻ, như lời dạy khôn ngoan của sách Châm ngôn:
“Hãy dạy đứa trẻ đi con đường nó phải đi, để đến tuổi già, nó vẫn không lìa bỏ”. (Cn 22, 6)
Nt. Anna Ngọc Diệp, OP - Dòng Đa Minh Thánh Tâm
Chuyển ngữ từ: Daily bread.com
HOÀN THIỆN NHÂN CÁCH -
NHẬN LỖI GIÚP XÂY DỰNG HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH
1. LỜI CHÚA : "Bấy giờ anh ta hồi tâm và tự nhủ : "Biết bao nhiêu người làm công cho cha ta được cơm dư gạo thừa, mà ta ở đây lại chết đói ! Thôi, ta đứng lên, đi về cùng cha và thưa với người : "Thưa cha, con thật đắc tội với Trời và với cha, chẳng còn đáng gọi là con cha nữa. Xin coi con như một người làm công cho cha vậy”. Thế rồi anh ta đứng lên đi về cùng cha. Anh ta còn ở đằng xa, thì người cha đã trông thấy. Ông chạnh lòng thương, chạy ra ôm cổ anh ta và hôn lấy hôn để (Lc 15,17-20).
2. CÂU CHUYỆN : KHIÊM TỐN NHẬN LỖI VÀ TRÁNH ĐỔ LỖI THA NHÂN
Có hai anh bạn thân là Long và Tâm ở gần nhà nhau. Một hôm, Long qua thăm nhà Tâm, thấy bầu khí gia đình thật an vui, vợ chồng con cái sống vui tươi chan hoà hạnh phúc liền hỏi bạn : “Sao tôi thấy mọi người nhà anh ai cũng nói chuyện vui vẻ và sống thỏai mái. Còn trong nhà tôi thì bầu khí lúc nào cũng căng thẳng, vợ chồng cứ năm ba bữa lại có chuyện cãi lộn to tiếng với nhau. Anh có phép thuật gì hay xin chỉ cho tôi với”. Anh Tâm trả lời : “Chẳng có phép thuật gì đâu ! Đó là do vợ chồng nhà tôi ai cũng nghĩ mình không hòan hảo, đang khi vợ chồng anh ai cũng cho mình là phải là đúng, nên hay tranh cãi đổ lỗi cho nhau, làm cho bầu khi gia đình luôn căng thẳng như vậy”. Rồi anh giải thích : “Này nhé : Giả dụ một hôm vợ anh khi dọn bữa điểm tâm đã để tách cà phê sát mép bàn, khiến anh vô ý chạm phải rơi xuống đất bể tan. Trước sự cố này anh liền trách vợ : “Tại em để tách cà phê gần mép bàn khiến anh đụng phải ? Sao em lại không để vào giữa bàn ăn ?”. Vợ anh cãi lại : “Từ trước đến nay em vẫn để như vậy mà đâu có sao. Tại hôm nay anh hậu đậu đụng vào nên mới làm nó bị rơi bể chứ. Sao anh lại trách em ?”.
Vì hai vợ chồng anh ai cũng nghĩ mình phải nên không nhận lỗi và luôn đổ lỗi cho ngừơi khác. Nếu là gia đình tôi, khi chẳng may gặp sự cố như vậy, tôi sẽ nói thế này : “Sao hôm nay anh thật tệ vì sáng sớm đã đụng làm bể tách cà phê. Thôi cho anh xin lỗi nghe em”. Khi ấy vợ tôi cũng trả lời : “Thực ra không thể trách anh được. Cũng tại em đã vô ý để tách cà phê gần bên mép bàn nên anh mới chạm phải làm nó bị rơi bể. Lần sau em sẽ rút kinh nghiệm để tách cà phê gần vào phía trong. Cho em xin lỗi”. Vì hai người đều tự nhận lỗi về mình và không đổ lỗi cho nhau, nên bầu khí gia đình lúc nào cũng bình an vui vẻ.
3. SUY NIỆM :
1) Hãy khiêm tốn nhận lỗi :
Khi xảy ra đụng chạm tranh cãi, nếu biết khiêm tốn nhận lỗi sẽ giải quyết được nhiều rắc rối. Chỉ cần một lời nhận lỗi là có thể chuyển họa thành phúc. Thế thì tại sao chúng ta lại không nhận lỗi để sớm giải quyết tranh chấp, thay vì để sự căng thẳng ngày một leo thang ? Rào cản khiến chúng ta khó nhận lỗi chính là tự ái cao thể hiện qua thái độ không nhận lỗi mà luôn đổ lỗi cho người khác.
2) Cần tập thói quen nói lời xin lỗi :
a- Tại sao phải tập ? : Bởi vì có nhiều điều nghe thì dễ nhưng lại khó thực hiện, nên phải tập cho thành thói quen tốt. Phải tập “nói lời xin lỗi” để tạo sự thông cảm với nhau, để dẹp bớt tính tự phụ. Khi lỡ làm cho ai buồn phiền thì chúng ta hãy can đảm nói lời xin lỗi : “Xin lỗi anh, tôi đã làm cho anh buồn”. Như vậy, sự nặng nề căng thẳng sẽ biến mất và thay thế bằng bầu khí nhẹ nhàng hòa hợp.
b- Cần nói lời xin lỗi càng sớm càng tốt : Thông thường, bạn nên xin lỗi trực diện “mặt đối mặt”. Tuy nhiên khi cần cũng có thể dùng cách gọi điện thoại, nhắn tin, gởi hoa… Khi nhận được lời xin lỗi chân thành của bạn, người bị tổn thương sẽ cảm thấy cơn buồn giận giảm đi rất nhiều.
c- Chân thành lắng nghe : Bạn đã làm điều lỗi với "đối phương", nay bạn chịu nhận lỗi và chân thành lắng nghe lời trách móc của họ cũng là phải lẽ. Hãy cứ để "đối phương" nói ra hết những suy nghĩ, bực bội oán hờn và hy vọng sau đó quan hệ hai bên sẽ sớm trở lại như cũ.
d- Dục tốc bất đạt : Thật là khó để bắt "đối phương" tha lỗi cho bạn ngay, vì nó còn tùy thuộc vào việc họ cảm thấy bị thiệt nhiều hay ít. Cần có thời gian để cơn giận nguôi đi thì họ mới dễ dàng bỏ qua lỗi lầm cho bạn. Không nên đòi họ phải tha ngay khi lòng họ chưa sẵn sàng làm điều này.
e- Cần khắc phục hậu quả : Nhận lỗi mà thôi chưa đủ : quan trọng nhất là bạn phải quyết tâm khắc phục hậu quảkhông tốt do mình gây ra. Đây là điều kiện để “đối phương” dễ dàng bỏ qua lỗi lầm cho bạn
4. SINH HOẠT :
Bạn sẽ làm gì để tập thành thói quen nói lời “xin lỗi”, nếu chẳng may bạn xúc phạm bằng lời nói hay việc làm khiến tha nhân buồn lòng ?
5. LỜI CẦU :
Lạy Chúa Giê-su. Xin giúp chúng con biết khiêm nhường tự hạ để sẵn sàng mở miệng xin lỗi nhau mỗi khi xảy ra sự cố không hay trong gia đình. Nhờ đó chúng con sẽ có thể luôn sống an vui hoà hợp và chan hoà hạnh phúc.- AMEN.
LM ĐAN VINH – HHTM
NHẪN NHỤC LÀM NÊN HẠNH PHÚC GIA ĐÌNH
Khi học giáo lý hôn nhân, con hay nghe Giáo hội mời gọi các gia đình phải chịu đựng, nhường nhịn nhau. Đó là điều cần thiết, nhưng con thấy có khi người ta chịu đựng trong đau khổ. Chẳng hạn, vợ phải chịu đựng chồng hoặc ngược lại, điều đó có mất đi tự do của mỗi người? Vậy đâu là nguyên nhân để vợ chồng cần nhẫn nhục với nhau?
Trả lời: Kiến tạo gia đình hạnh phúc luôn là mối bận tâm của mỗi người. Nhất là những đôi bạn chuẩn bị bước vào đời sống hôn nhân, họ phấn khởi cùng nhau dựng xây một gia đình mới. Nơi đó, làm sao để hạnh phúc luôn đong đầy như ngày hôn lễ? Điều ấy không dễ chút nào, nhất là trong một xã hội có quá nhiều thách đố cản trở đôi bạn.
Chỉ có tình yêu mới giúp cho đôi bạn được bền chặt trong hạnh phúc. Đó là chân lý, là sự thật, nhưng cũng thật mông lung với hai chữ: Tình yêu[1]. Để cụ thể, khi cùng các gia đình chiêm ngắm về tình yêu, Giáo hội mô tả một trong những đặc tính của tình yêu là nhẫn nhục.
Nếu tra từ điển, chúng ta dễ dàng bắt gặp những từ ngữ quen thuộc liên quan đến nhẫn nhục: Nhịn, nén lòng, chịu đựng, gắng nhịn, vững lòng chịu đựng. Đó là phản ứng của một người không để cho cảm xúc lấn át, nhưng để lý trí và tình yêu làm dịu cơn giận. Họ biết cơn bực tức đến, nhưng họ cũng biết cách hóa giải nó trong hòa bình. Vì đây là đức tính tốt, nên đòi hỏi người ta phải tập luyện mới có được. Xin đừng hiểu lầm nhẫn nhục chỉ cần trong hạnh phúc gia đình, nhưng nó là sức mạnh để xây dựng mọi mối tương quan trong xã hội, Giáo hội.
Cụ thể chúng ta thấy gia đình cần nhẫn nhục biết bao. Điều ấy có nghĩa là người vợ, người chồng và con cái cùng để cho sự nhẫn nhục làm chỗ dựa trong những lúc xung đột xảy ra. Bất hòa và to tiếng là không tránh khỏi trong đời sống gia đình, vợ chồng. Tuy nhiên, chỉ những ai biết nhường nhịn, chịu đựng và “chậm giận” mới là người thực sự có tình yêu cao cả. Qua những lần như thế, các thành viên hiểu nhau hơn.
“Sau cơn mưa, trời lại sáng”, khi các thành viên trong gia đình biết nhường nhịn nhau. Chẳng hạn, không ít lần vợ chồng không cùng quan điểm, người này làm trái ý người kia, người vợ gây lỗi lầm với người chồng, người chồng thiếu tôn trọng người vợ, v.v… nếu cả hai hung hãn được thua, thử hỏi, làm sao có được gia đình êm ấm? Ngược lại, chỉ khi người ta biết đối thoại sau cơn giận, họ mới thực sự có mẫu số chung là tình yêu để giải quyết vấn đề. Những gia đình hạnh phúc đều ít nhiều theo con đường này, tôi nghĩ thế.
Ngày xưa triết gia Socrate (470–399 TCN), người Hy Lạp, chẳng may có một người vợ khó tính cực kỳ. Bà giống như Sư Tử Hà Đông vậy[2]. Nhưng người đời ngả mũ khen cho tính nhẫn nhục, chịu đựng của ông trước những dở chứng của bà một cách kỳ diệu. Ví dụ một ngày nọ, ông đang luận bàn triết học với các môn sinh ngay trước cửa nhà, bà vợ bắt đầu dùng lời lẽ thô tục để rủa, sau đó là sả ông. Lạ thay, ông vẫn một mực điềm nhiên như không nghe biết gì. Bà vợ không cầm nổi cơn giận, đã múc một gáo nước tạt vào người ông. Nhà hiền triết cũng không để lộ một phản ứng. Mãi một lúc sau, ông mới bông đùa với đám môn sinh:
– “Sau cơn sấm sét thì lại có mưa giông!”
Câu chuyện trên, chúng ta có thể xét đoán bà vợ kia cũng hung tợn quá thể, ông triết gia kia chắc cũng yếu nhược quá, nhục như con cá nục. Kết quả là nhờ không nóng giận mà triết gia trên đây có thể giữ cho gia đình mình được hạnh phúc. Nhờ đó, ông để lại cho đời biết bao bài học về đạo đức gia đình và cung cách hành xử đúng mực của con người.
Tuy nhiên, trong gia đình cũng cần nhớ rằng: “nhẫn nhục không có nghĩa là cho phép mình thường xuyên bị xử tệ, hoặc dung túng cho những bạo hành trên thân xác, hay cho phép người khác đối xử với mình như một đồ vật.”[3] Tiếc là trong các gia đình Việt Nam không thiếu những chuyện đau lòng như thế. Bạo lực gia đình[4] đang là tiếng chuông báo động. Để giải thích cho hiện tượng này, những chuyên viên về gia đình chỉ ra rằng:
“Vấn đề xảy ra là khi chúng ta đòi các mối tương quan phải êm ả hay người ta phải hoàn hảo, hoặc khi chúng ta đặt mình ở trung tâm và mong đợi duy nhất một điều là mọi sự đi theo ý muốn của mình. Rồi thì mọi sự làm chúng ta mất kiên nhẫn, mọi sự làm chúng ta phản ứng cách hung hăng.”[5]
Như thế, liều thuốc để chữa tính tình hung hăng, nóng giận là đừng đặt mình ở vị trí trung tâm. Cái rốn của vũ trụ chưa bao giờ thuộc về chúng ta. Trong gia đình cũng thế, mỗi thành viên đều có vai trò và trách nhiệm khác nhau. Nơi đó là tập hợp những thành phần khác nhau, được liên kết trong tình yêu.
Chắc là chỉ có ai lấy gia đình là ưu tiên, muốn gìn giữ hạnh phúc, họ mới biết tôn trọng người vợ, người chồng và con cái. Khi đó, nhẫn nhục thực sự là phép mầu để người ta cùng ngồi xuống, nhìn nhận vấn đề đang xảy ra và cùng nhau tháo gỡ trong tình yêu thương. Ai cũng biết thế, nhưng làm được điều ấy không dễ chút nào. Thậm chí chúng ta thuộc lòng: “Đừng bao giờ chua cay gắt gỏng, nóng nảy giận hờn, hay la lối thóa mạ, và hãy loại trừ mọi hành vi gian ác.” (Ep 4,31). Nhưng mấy ai làm được!
Đã đến lúc gia đình phải là số một. Mọi ưu tiên để gầy dựng một gia đình hạnh phúc là trách nhiệm của mỗi thành viên. Trách nhiệm trong tình yêu luôn là điều nhẹ nhàng và thú vị. Nhẹ nhàng để cư xử với nhau trong tôn trọng; thú vị để thấy sau những lần ấy, mối dây tình yêu liên kết giữa các thành viên thêm bền chặt hơn. Cứ để đức tính nhẫn nhục lớn lên trong con tim của mỗi người. Khi đó, gia đình hạnh phúc là điều hoàn toàn có thể kiến tạo trong một xã hội nhiều đổ vỡ này.
Lạy Chúa Giêsu, tính khí mỗi người trong gia đình có khi rất khác nhau. Tuy vậy, khi đôi bạn với tình yêu thúc đẩy, họ quyết định tự do nên nghĩa vợ chồng. Trong cuộc sống gia đình mới, ước gì vợ chồng cùng nhau làm cho đời sống thêm thi vị, mặn nồng và hạnh phúc. Xin giúp vợ chồng biết rằng: “Tình yêu luôn luôn bao hàm một ý thức thương cảm sâu xa dẫn tới việc chấp nhận người khác như một phần của thế giới này, ngay cả khi người ấy hành động khác với kỳ vọng của tôi.” Thay vì nhìn về mình, xin cho mỗi thành viên nhìn về Chúa, và sau đó nhìn về nhau trong tình yêu nhẫn nhục, chịu đựng và hạnh phúc chấp nhận những khác biệt rất cần thiết của nhau. Xin Chúa chúc lành cho gia đình của chúng con. Amen.
Tái bút: Khi trả lời câu hỏi của bạn, chúng tôi chợt nhớ đến cuốn sách rất hay về đời sống gia đình của Dale Carnegie: Tâm lý vợ chồng. Trong đó ông chỉ ra tâm lý của hai phái:
Quan niệm của người con trai về người nữ:
- Trước nhất là bài học thành thật.
- Đức tình thứ hai là thùy mị đoan trang.
- Đức tính thứ ba là hiền thục.
- Đức tính cuối cùng là biết nhường nhịn chồng.
Quan niệm của người con gái về người nam:
- Một người đàn ông lý tưởng, hoàn hảo.
- Đức tính thứ hai là biết thương vợ, thương con.
- Đức tính thứ ba phải có ở người đàn ông là lòng chung thủy.
- Đức tình thành thật.
- Đức tính cuối cùng là khôn ngoan và quân tử.
Hẳn nhiên đó là những đức tính tốt nhưng khó tập. Dẫu sao đó cũng là con đường vợ chồng hạnh phúc cùng nhau bước đi. Nếu khi nào đi chệch đường rầy là những giá trị hạnh phúc gia đình, cả hai có thể trở về để bước tiếp.
(Trích Giải Đáp Thắc Mắc cho người trẻ Công giáo, Tập 4, Nxb Tôn Giáo, 04/2021) [1] Một đôi vợ chồng mới cưới hỏi: “Chúng con sẽ làm gì để tình yêu của chúng con thêm bền bỉ luôn mãi?” Minh Sư đáp: “Các con hãy cùng nhau yêu thương những điều khác nữa.” (Anthony de Mello, S.J., Một Phút Minh Triết).
Bài 2: SAO LẠI KỲ THỊ NGƯỜI TU XUẤT
Bài 3: ĐỪNG CÁM DỖ NHAU NHÉ
Bài 4: VẤN ĐỀ RƯỚC MÌNH MÁU THÁNH CHÚA
Bài 5: VƯỢT QUA KHỦNG HOẢNG
Bài 6: HIỆN TƯỢNG BÓNG MA
Bài 7: NHANH TỪ TỪ THÔI
Bài 8: GIEO SUY NGHĨ TỐT
Bài 9: VẤN ĐỀ "THEO ĐẠO RỒI MỚI CHO CƯỚI"
BÀI 10: BỀN ĐỖ TRONG ƠN GỌI GIA ĐÌNH
BÀI 11: TRUYỀN GIÁO CHO NGƯỜI TRẺ NGOẠI ĐẠO
BÀI 12: THỜ KÍNH ÔNG BÀ TỔ TIÊN
BÀI 13: VẤN ĐỀ TRUYỀN GIÁO
Bài 14: ĐỨC TIN KIẾN TẠO HÒA BÌNH VÀ CÔNG BẰNG XÃ HỘI
Bài 15: ÁO GIÁP CHỐNG ĐẠN
Bài 16: TƯƠNG THÂN TƯƠNG ÁI
Bài 18: KẾ HOẠCH CỦA THIÊN CHÚA TRONG ĐỜI TA
Bài 19: CẢM NGHIỆM VỀ THIÊN CHÚA
Bài 20: NHỮNG NGÀY LỄ TRUYỀN TIN CỦA CUỘC ĐỜI
Bài 56: TỰ DO
Bài 57: ƯƠM MẦM ĐỨC TIN
Bài 58: CÁC THÁNH TRONG CỰU ƯỚC VÀ TÂN ƯỚC
Bài 60: NGHE LÀ LÀM THEO
Bài 61: HOÀN THIỆN TRONG ĐỨC KITÔ
Bài 62: CHỈ MỘT LẦN SỐNG TRÊN ĐỜI, NÊN SỐNG SAO CHO TRỌN VẸN?
Bài 63: KITÔ HỮU LÀ AI?
Bài 64: THANH THIẾU NIÊN NGHĨ GÌ VỀ GIÁO HỘI
Bài 65: THƯ GỬI BẠN TRẺ CÔNG GIÁO: LÀM SAO ĐỂ TÌM THẤY NIỀM VUI
Bài 66: HIỆP HÀNH CÙNG NGƯỜI TRẺ TRONG NGHỀ NGHIỆP
Bài 73: Ý NGHĨA CỦA BÍ TÍCH GIAO HÒA
Bài 74: VƯỢT QUA LƯỜI BIẾNG
Bài 75: GIA ĐÌNH KHÁC ĐẠO
Bài 76: BẤT KHẢ PHÂN LY
Đừng bỏ rơi tuổi già!
Có một cụ bà gần trăm tuổi. Mắt vẫn đủ sáng để đọc báo. Chân đủ mạnh để đi lại chầm chậm. Tai đủ thính để nghe người khác nói. Miệng lưỡi vẫn lanh lẹ để kể chuyện. Trí khôn hãy còn rất minh mẫn để phân tích điều này điều nọ, để kể lể từ truyện vui sang truyện buồn, để nói gần nói xa. Cụ cũng có cả chục đứa con. Các cháu rất đông vui. Các con của cụ đều rất đàng hoàng tử tế. Mỗi Chúa nhật, các con cháu tập trung lại một nhà, cùng ăn cùng uống cùng vui chung với mẹ với bà. Ấy thế, mà cụ vẫn đượm buồn. Hỏi thăm và chúc mừng, cụ mới bộc bạch rằng, đúng là Chúa ban ơn rất nhiều cho gia đình cụ, đúng là cụ được nhận tất cả những điều tốt đẹp. Cụ cũng chẳng thiếu thốn gì. Nhưng cụ vẫn buồn.
Tôi hỏi sao cụ buồn, cụ nói: Giờ các anh các chị còn trẻ, các anh các chị chưa hình dung được sức nặng của tuổi già đâu. Giờ như tôi đây, muốn làm gì cũng không được, vì hầu hết mình không thể tự làm được nữa. Muốn đi đâu, cũng cần có người đưa đi, mà thường thì đâu có ai. Chỉ có Chúa nhật là có con cháu về chơi, chứ còn các ngày kia, thì cứ ngồi hết góc này đến ngồi góc kia. Giờ bạn bè cũng chẳng còn ai. Người thân duy nhất là các con cháu. Ngay cả con cháu: mấy đứa trẻ con thì nó thích đi chơi ham chơi, mấy đứa lớn hơn, mấy đứa đã lập gia đình thì nó ham làm ăn. Chúng nó vừa có ít thời gian, vừa không thích thú gì khi nói chuyện với người già.
Trở về nhà hưu của các cha già trong nhà Dòng, tôi càng cảm nhận rõ hơn sức nặng của tuổi già. Đúng là các ngài hy sinh rất nhiều trong âm thầm. Hằng ngày chỉ đọc kinh cầu nguyện. Đến giờ ăn thì đi ăn, giờ ngủ thì đi ngủ, những giờ khác chỉ đi lại loanh quanh những hành lang và căn phòng. Ngoài những anh em trong Dòng và các nhân viên y tế, hầu như chẳng có ai thăm viếng. Hầu như không có người thân. Cũng hầu như không có người dân nào tới thăm.
Có thầy già, cách đây hơn 1 năm, khi tôi mới tới, thầy còn nhớ được nhiều điều, còn nhớ được mặt nhớ được tên tôi. Vài tháng nay, thầy chẳng còn nhớ được ai nữa. Tính tình thầy cáu gắt hơn. Chuyện đi vệ sinh, giờ đây thầy cũng không còn tự chủ được nữa. Còn điều duy nhất vui vui mà thầy vẫn giữ được, đó là thầy rất thích chào hỏi mọi người.
Có thầy già khác. Trước đây thầy hãy còn vui vẻ hòa đồng, luôn thăm hỏi mọi người. Giờ đây, thầy cũng bắt đầu dễ buồn dễ vui bất chợt giống như các em bé. Chẳng biết rồi đây thầy còn sống được bao lâu nữa. Sau hơn một năm, đã có 5 cha già về với Chúa. Tất cả các ngài đều ra đi trong thầm lặng, chứ không có những đám tang lớn như ở Việt Nam. Thánh lễ an táng chỉ có mấy chục người trong Nhà Dòng và dịch vụ mai táng. Dù rất muốn, nhưng đến khi các ngài chết, tôi vẫn chưa nhớ được tên của các ngài, vì mỗi tên gọi của mỗi nước mỗi ngôn ngữ lại khác nhau, rất khó đọc khó nhớ. Nếu không có tình yêu mến, nếu không có đức tin, nếu thiếu niềm tin vào sự sống đời đời, có lẽ tuổi già sẽ rất vô nghĩa, trống rống và nặng nề!
Trong số các cha già còn minh mẫn. Có cha mới mấy tháng trước hãy còn đi lại nhanh nhảu, chuyên giúp đỡ người khác. Bây giờ cha bắt đầu phải ngồi xe lăn rồi. Còn cha khác, tuy làm giáo sư mấy chục năm, nhưng khi về già lại mắc bệnh tâm lý. Cha ấy cứ nghĩ chắc chắn rằng, mình không thể đi lại được. Thế là cha ngồi xe lăn. Nhưng biết được mánh. Các cha trong nhà tìm đủ mọi cách, và nhiều tháng trời trôi qua, mọi người đã thành công. Cha già ấy vượt được nỗi sợ tâm lý của mình, cha ấy bắt đầu đứng lên và có thể đi lại chầm chậm.
Một cha già khác thì mắc bệnh tâm lý cách hiện đại hơn. Cha ấy chuyên thích dùng một cái xe nho nhỏ điều khiển bằng điện. Nhưng mới đây, cha ấy cũng bắt đầu bỏ chiếc xe điện ấy. Có lần tôi đi bộ cùng cha. Bình thường tôi đi khoảng 3 phút là hết đoạn đường ấy. Thế mà đi cùng cha ấy, mất cả 30 phút. Tuổi già, dù cảm giác thời gian đã chậm, mà làm cái gì cũng chậm nữa, nên thời gian dường như dài vô tận. Nếu có lần bạn bị ốm bệnh, thì bạn sẽ cảm nhận dễ hơn. Một tuần bị cảm sốt hoặc một tuần nằm trong bệnh viện, có thể cảm giác như một tháng hoặc nhiều tháng khi sống trong nhịp sống thường ngày.
Các cha già khác nữa, mỗi người mỗi tính. Có cha hầu như hoàn toàn mất trí nhớ. Có cha gần như hoàn toàn không nói. Có cha cả ngày có lẽ nói vài câu. Có cha biết mọi sự nghe mọi điều, nhưng miệng không thể nói, mà dùng cách viết trên giấy để giao tiếp với người khác. Lại có cha bị tật nói nhiều, nói luyên thuyên và liên thanh như cái đài phát thanh. Cha ấy có thể nói liên tục nhiều tiếng đồng hồ mà không thể dừng lại, và cũng chẳng để cho ai nói.
Niềm vui của các cha già nhiều lúc rất đơn sơ. Các ngài chỉ cần có người chào hỏi, nói chuyện đôi ba câu. Khi các ngài dâng thánh lễ, có người tham dự là các ngài thích thú rồi. Các ngài cũng không nói chuyện trên trời dưới đất nữa, mà là những câu chuyện hết sức bình dị, câu chuyện của gia đình thời tuổi thơ, câu chuyện giải thích tại sao các ngài đi tu, những kỷ niệm buồn vui trong đời phục vụ. Các ngài cũng hỏi thăm về những thay đổi của xã hội và giáo hội hiện tại. Các ngài bình thản biết rằng, nhiều điều tuổi trẻ không hiểu các ngài, và nhiều điều các ngài không hiểu tuổi trẻ.
Cuộc sống cứ thế trôi, và lời cầu nguyện vẫn tiếp tục nối kết qua các thế hệ. Lạy Chúa Giêsu rất đáng yêu mến, nguyện xin bình an của Chúa luôn ở cùng chúng con. Amen.
Tứ Quyết SJ
Trong cuộc sống đời thường, chúng ta dễ dàng nghe nhiều đôi vợ chồng than thở rằng bây giờ họ sống với nhau vì nghĩa hơn là vì tình. Chữ “tình” đối với họ không còn ý nghĩa gì nữa, mà trái lại cuộc sống hôn nhân với họ giờ chỉ còn có chút “nghĩa” nào đó mà thôi. Chữ “Nghĩa” được coi là một sự ràng buộc bất đắc đĩ, như ta thường nói “Bỏ thì thương, vương thì tội!” Hôn nhân giờ đây chỉ là gánh nặng cho đôi bạn. Như người xưa từng nói “Gái có chồng như gông đeo cổ / Trai có vợ như rợ buộc chân”… Đối với những ai ở trong hoàn cảnh này thì hôn nhân quả thực là một gánh nặng đau đớn, một sự nhàm chán nặng nề và một sự ràng buộc ray rứt… đến nỗi có người đã nhận định: “Người ta mơ mộng khi yêu nhau và thức tỉnh khi lấy nhau” (Poppée).
Theo các chuyên gia về hôn nhân gia đình thì một khi cuộc hôn nhân không còn trọn nghĩa vẹn tình nữa thì cho dù có sống với nhau nhiều năm tháng đi chăng nữa thì cũng sẽ đến ngày phải “tan đàn xẻ nghé”. Tình trạng ly hôn ngày nay được nói đến rất nhiều, chẳng hạn đối với đôi vợ chồng trẻ thì người ta gọi đó là “Ly hôn xanh”, còn đối với các cặp trung niên hay lão niên thì đó là “Ly hôn xám”. Như một nhà thơ đã mô tả ngắn gọn như sau:
“Anh đi đường anh, tôi đường tôi,
Tình nghĩa đôi ta có thế thôi.
Đã quyết không mong xum họp mãi,
Bận lòng chi nữa lúc chia phôi?” (Thơ Thế Lữ).
Được biết, theo thống kê hàng năm, số vụ ly hôn càng ngày càng tăng không kể tuổi tác, trình độ văn hóa, giai cấp giàu nghèo vv. Chuyện ly hôn không của riêng ai, nó trở nên phổ biến khiến cho cả xã hội phải lên tiếng báo động. Tác giả bài viết có tựa “Gia đình trẻ Việt ngày càng thiếu sự gắn bó và bền vững” trên trang thanhnien.vn ngày 26-9-2022 đã cho biết như sau:
“Thống kê của Viện nghiên cứu Gia đình và Giới vào năm 2018, trung bình cả nước ta có trên 60.000 vụ ly hôn mỗi năm, chiếm tỷ lệ 30% tổng số cặp đôi. Điều này đồng nghĩa với việc cứ 10 cặp đôi kết hôn thì có đến 3 cặp ly hôn. Trong số các cặp đôi ly hôn, 70% số vụ thuộc về các gia đình trẻ trong độ tuổi từ 18-30, 60% ly hôn sau từ 1-5 năm chung sống, nhiều trường hợp chỉ kết hôn được vài tháng hoặc vài ngày.”
Tác giả bài báo cho biết tiếp: “Thống kê cũng cho thấy tỷ lệ ly hôn tập trung cao tại những thành phố lớn. Đơn cử tại TP.HCM, bình quân cứ 2,7 cặp kết hôn thì có 1 cặp ly hôn (chiếm hơn 35%). Độ tuổi ly hôn dưới 35 chiếm 30%. Trung bình mỗi tháng, TP.HCM có từ 80-100 vụ ly hôn tại mỗi quận, huyện.”
Riêng về các nguyên nhân gây ra các vụ ly hôn của các đôi vợ chồng, tác giả bài viết trên đã nêu cụ thể: “Thực tế, thống kê của Viện nghiên cứu Gia đình và Giới cũng chỉ ra nhiều nguyên nhân khác nhau dẫn đến khủng hoảng hôn nhân. Trong đó, 27,7% là mâu thuẫn về lối sống, 25,9% đến từ ngoại tình, yếu tố kinh tế chiếm 13%, bạo lực gia đình chiếm 6,7%, sức khỏe chiếm 2,2% và sống xa nhau nhiều ngày chiếm 1,3%. Tất cả những khủng hoảng kể trên đều dẫn đến kết cục ly hôn khi không thể tìm được hướng giải quyết.”[1]
Dù xuất phát từ nguyên nhân nào đi nữa thì việc hai vợ chồng quyết định ly hôn (hay ly thân) cũng nói lên một điều chính yếu này, đó là họ không còn tình còn nghĩa gì với nhau nữa, dù cho đời sống hôn nhân đã kéo dài cả mấy chục năm và nhiều trường hợp hai người đã có con đàn cháu đống! Một nhà xã hội học, cũng là chuyên gia tâm lý đã nhận định như sau: “Kẻ thù lớn nhất của hôn nhân chính là sự nhàm chán. Càng ở với nhau lâu mà hai bên không nỗ lực vun đắp thì sẽ nhàm chán thôi, mà nhàm chán thì tình yêu sẽ mất đi. Đấy là tính tất yếu của mọi mối quan hệ. Tình cảm không phải là bất biến, tình cảm là một thứ có thể thay đổi. Nếu người ta không nuôi dưỡng, họ sẽ mất tình cảm ấy”.
Sau đây, qua bài viết này, tôi mạn phép đề cập chi tiết hơn đến chữ tình chữ nghĩa trong hôn nhân để từ đó khẳng định rằng hôn nhân sẽ không hạnh phúc và bền vững nếu chỉ có tình mà thiếu nghĩa, hoặc chỉ có nghĩa mà vắng tình. Vì rằng cả hai yếu tố tình và nghĩa sẽ được coi như chất keo sơn giúp gắn chặt hôn nhân như bóng với hình.
| 1.- Chữ TÌNH trong đời sống hôn nhân 2.- Chữ NGHĨA trong đời sống hôn nhân 3.- Hôn nhân sẽ ra sao nếu thiếu Tình và thiếu Nghĩa 3.1. Hôn nhân thiếu Tình thì hôn nhân nhàm chán 3.2. Hôn nhân thiếu Nghĩa thì hôn nhân chết yểu 4. Tình và Nghĩa: chất keo gắn chặt hôn nhân |
Thánh Au-gus-ti-nô đã từng nói “Cứ yêu đi, rồi muốn làm gì thì làm” (Ama et fac quod vis). Ngạn ngữ La-tinh có câu “Tình yêu chiến thắng tất cả” (Amor vincit omnia). Điều đó chứng tỏ là tình yêu là yếu tố hàng đầu, quyết định hạnh phúc vợ chồng và sự bền vững của đời sống hôn nhân. Bởi vậy khi trao nhẫn cưới cho nhau trong lúc cử hành Bí tích Hôn phối, đôi bạn đã khẳng định như sau: “Anh/em …, nhận chiếc nhẫn này để làm bằng chứng tình yêu và lòng chung thủy của anh/em. Nhân danh Cha, và Con, và Thánh Thần.”
Một khi tình yêu và lòng chung thủy đã được xác tín và tuyên bố công khai như vậy, thì từ lúc này đôi bạn phải trung thành với cam kết của mình dù cuộc đời có thay đổi thế nào đi nữa. Đức thánh Giáo hoàng Gio-an Phao-lô II trong Tông huấn những bổn phận gia đình Ki-tô hữu - Familiaris Consortio (FC) đã nhấn mạnh như sau: “Đối với đôi bạn Kitô hữu, ơn bí tích là một ơn gọi và đồng thời cũng là một lệnh truyền phải trung thành mãi mãi, bất chấp các thử thách và khó khăn với một lòng quảng đại tuân theo ý Chúa: ‘Điều Thiên Chúa đã phối hợp thì người ta không được phân ly’ (Mt 19,6) ” (FC số 20).
Cũng trong Tông huấn này, Đức thánh Giáo hoàng Gio-an Phao-lô nhắn nhủ tiếp: “Chỉ có một tinh thần hi sinh cao cả mới giúp gìn giữ được và kiện toàn được sự hiệp thông trong gia đình. Thực vậy, sự hiệp thông này đòi hỏi mọi người và mỗi người biết quảng đại và mau mắn mở lòng ra để thông cảm, bao dung, tha thứ cho nhau và hòa giải với nhau. Không gia đình nào mà không biết rằng sự ích kỷ, những bất hòa, những căng thẳng, những xung đột đã làm hại cho sự hiệp thông gia đình biết chừng nào, và đôi khi còn có thể làm tiêu tan sự hiệp thông ấy: chính từ đó mà phát xuất muôn hình thức chia rẽ khác nhau trong đời sống gia đình” (FC số 21).
Riêng thánh Phao-lô, ngài đã có những lời khuyên thiết thực sau:
“Anh em là những người được Thiên Chúa tuyển lựa, hiến thánh và yêu thương. Vì thế anh em hãy có lòng thương cảm, nhân hậu, khiêm nhu, hiền hòa và nhẫn nại. Hãy chịu đựng và tha thứ cho nhau, nếu trong anh em người này có điều gì phải trách móc người kia. Chúa đã tha thứ cho anh em, thì anh em cũng vậy, anh em phải tha thứ cho nhau” (Cl 3, 12-13);
“Người làm vợ hãy phục tùng chồng, như thế mới xứng đáng là người thuộc về Chúa. Người làm chồng hãy yêu thương chứ đừng cay nghiệt với vợ…” (Cl 3, 18-19).
“Vì lòng kính sợ Đức Ki-tô, anh em hãy tùng phục lẫn nhau. Người làm vợ hãy tùng phục chồng như tùng phục Chúa, vì chồng là đầu của vợ cũng như Đức Ki-tô là đầu của Hội thánh, chính Người là Đấng cứu chuộc Hội thánh, thân thể của Người. Và như Hội thánh tùng phục Đức Ki-tô thế nào, thì vợ cũng phải tùng phục chồng trong mọi sự như vậy” (Eph 5, 21-33).
Một đặc điểm nổi bật trong hôn nhân Ki-tô hữu, đó là sự hy sinh vì người yêu và tình yêu vợ chồng dành cho nhau dõi theo tình yêu Thiên Chúa yêu nhân loại và tình yêu Đức Ki-tô dành cho Hội thánh. Chúng ta biết rằng, hy sinh có hai nghĩa, nghĩa thứ nhất là chết (ngừng mọi hoạt động của cơ thể), nghĩa thứ hai là chịu thiệt hại, mất mát quyền lợi về vật chất, tinh thần hoặc một bộ phận nào đó trên cơ thể nhằm một mục tiêu cao cả hoặc một lý tưởng tốt đẹp (Theo Wikipedia).
Sự hy sinh trong tình yêu Ki-tô hữu luôn hàm chứa sự đau khổ, mất mát, thiệt thòi. Thực vậy, tình yêu trong hôn nhân đòi hỏi đôi bạn phải hy sinh hết mình vì bạn đời của mình và vì hạnh phúc gia đình. Đó là cách chứng minh tình yêu cụ thể nhất. Thánh nữ Tê-rê-xa Hài Đồng Giê-su đã nói: “Yêu là hy sinh, chưa hy sinh thì chưa gọi là yêu”. Hy sinh cũng là điều kiện để bảo tồn và gia tăng sự hiệp thông, hiệp nhất trong gia đình.
Người ta thường nói ví von rằng hoa hồng nào mà chẳng có gai. Cuộc tình nào mà chẳng có nước mắt và đau khổ. Hôn nhân đích thực không phải là thiên đàng của những mộng mơ viễn tưởng mà trái lại đó là một trường đào tạo, một cuộc chiến đấu cam go của những anh hùng. Như có người đã nói: “Hôn nhân không phải là luống hồng mà là bãi chiến trường” (Danh ngôn).
Thực vậy, khi bước vào đời sống hôn nhân gia đình là chúng ta chấp nhận đi vào con đường khổ giá, con đường mà Chúa Giêsu đã mời gọi mọi môn đệ cùng đi với Ngài. Tác giả D. Wahrheit trong cuốn sách tựa đề “Cẩm nang hạnh phúc gia đình Ki-tô” đã chia sẻ như sau: “Ngày thành hôn trước mặt Giáo hội, hai người nam nữ nên vợ nên chồng. Bí tích hôn phối đưa hai người lên đường, hé mở cho họ thấy sự thánh thiện mà tay trong tay họ cùng nhau đạt tới. Cuộc lễ long trọng trong nhà thờ mới chỉ là một khởi hành. Đức tin không là một cây đũa thần để họ làm phép lạ. Họ chỉ biết rằng, con đường mà trên đó họ cùng nắm tay tiến bước với Chúa Kitô là một con đường hẹp. Con đường ấy được trải đầy những thập giá mà họ phải vác lấy từng ngày…”
Như vậy, nếu phải chiến đấu, phải nỗ lực để có được một tình yêu chân chính trong một cuộc hôn nhân bền vững, thì ta phải dõi theo những gì mà Chúa đã dạy. Ngài đã nói: “Không có tình thương lớn hơn tình thương của người hi sinh mạng sống mình cho bạn hữu” (Ga 15,13). Sự đau khổ và sự chết của Đức Ki-tô đã giải thích cho ta hiểu rằng vì yêu và vì hạnh phúc của chúng ta, Ngài đã hi sinh đến chết (x. Ga 10, 17; Pl 2, 8). Đó là một Tình Yêu đích thực, tình yêu có sức mạnh cứu chuộc, thăng hoa và biến đổi.
2.- Chữ NGHĨA trong đời sống hôn nhân
Có nhiều cách lý giải chữ “Nghĩa” trong đời sống hôn nhân gia đình. LM Giuse Đinh Lập Liễm trong bài giảng “Nghĩa tào khang” (cuốn Chia sẻ Lời Chúa trong thánh lễ Hôn phối) đã diễn giải như sau:“Vợ chồng là nghĩa tào khang,
Chồng hòa vợ thuận nhà thường yên vui.”
“Nghĩa” là một trong năm đức tính cao quý của con người trong xã hội ta ngày xưa. Đó là: nhân, nghĩa, lễ, trí, tín. Ngược với chữ “lợi”, chữ nghĩa chỉ đức tính tốt, làm theo điều phải. Chữ nghĩa hàm chứa tính cách bất vụ lợi như “nghĩa cử”; tính cách trung thành và hy sinh như “nghĩa bộc:, “nghĩa tử”; tính cách khí khái, hăng hái, dấn thân như “nghĩa khí”. Trong mạch văn “vợ chồng là nghĩa tào khang” mà vợ chồng là một định chế, thì chữ nghĩa là đức tính căn bản của vợ chồng, để được dùng định nghĩa cho hôn nhân. Nó là một trong 5 tương quan trong xã hội: Trung, hiếu, nghĩa, lễ, tín. Nó là một định chế trong 5 định chế: quân thần, phụ tử, phu phụ, huynh đệ, bằng hữu. Chữ nghĩa ở đây bao hàm ý nghĩa của một định chế tốt, được xã hội công nhận.[2]
Trong đời sống hôn nhân gia đình, chữ Nghĩa luôn được nhắc đến song song với chữ Tình. Người ta thường nói “Tình-nghĩa vợ chồng” là vậy. Nhà văn Hoàng Hữu Các trong bài viết “Giá trị của chữ tình, chữ nghĩa” trên trang Gia đình và Xã hội ngày 28-6-2011 đã nhận xét như sau:
“Người ta yêu nhau vì tình và sống với nhau lâu dài vì nghĩa. Chính các gia đình Việt Nam đã chứng minh điều đó. Các thế hệ cha ông chúng ta lấy vợ không có tình yêu, thậm chí còn không được tìm hiểu. Chẳng hạn:
“Nhà mình do má tìm cho
Nết ăn nết ở cũng do má tìm.”
Vậy mà họ sống với nhau êm thấm cả đời, sinh con đàn cháu đống. Bây giờ yêu nhau hoàn toàn tự do, tìm hiểu rất kỹ, thậm chí còn sống thử trước khi cưới, vậy mà tỷ lệ ly hôn ngày càng tăng và nạn bạo lực gia đình đã đến mức phải báo động. Liên tiếp có những vụ án đau lòng, chồng giết vợ, vợ thiêu sống chồng và nhiều nơi đã phải xây nhà tạm lánh cho những bà vợ trốn khỏi những trận đòn của những kẻ vũ phu.
Tình yêu mặn nồng mấy rồi cũng nhạt dần qua năm tháng, nhưng thời gian cũng có thể làm cho nghĩa vợ chồng ngày một mặn mà hơn. Cái nghĩa được hình thành và củng cố tấm lòng vợ chồng dành cho nhau. Cùng chung sức vượt qua khó khăn xây dựng vun vén tổ ấm gia đình, bát cháo chén thuốc khi đau ốm, sự quan tâm chu đáo trong những việc nhỏ nhất như cái ăn, cái mặc, tất cả làm nên nghĩa vợ chồng và thành điểm tựa của nhau trong suốt cuộc đời. Có khi chỉ vì yêu một cái lúm đồng tiền mà người đàn ông cưới hẳn cả một cô gái. Nhưng khi nếp nhăn hằn sâu trên gương mặt thì cái lúm đồng tiền không còn nữa mà chỉ còn cái nghĩa ở đời với nhau. Nghĩa vợ chồng được hình thành từ rất nhiều bao dung, nhiều tha thứ, nhiều chấp nhận. Nếu cứ đòi hỏi nhau nhiều quá, soi nhau nhiều quá mà không biết chấp nhận cá tính của nhau thì không hình thành được nghĩa vợ chồng và như thế thì những năm tháng sống chung sẽ là tù ngục; tờ hôn thú sẽ là bản án chung thân.
Người ta yêu nhau một thời và sống chung với nhau một đời. Khi chữ tình nhẹ dần thì chữ nghĩa nặng hơn, đó là nền móng của gia đình, nền móng này phải được xây dựng từ trong văn hóa sống.”[3]
Chúng ta biết rằng, khởi đầu của hôn nhân luôn là một tình yêu nồng ấm mà đôi bạn tự nguyện trao ban cho nhau. Tình yêu ấy nó như một hạt giống cần được nuôi dưỡng thường xuyên như một cái cây cần đất, nước, khí và ánh sáng thì mới mong phát triển và sống lâu bền được. Vai trò của Nghĩa chính là yếu tố cần thiết để nuôi dưỡng tình yêu. Như người ta thường nói: “Hôn nhân chia nửa quyền lợi và gấp đôi nghĩa vụ” (Arthur Schopenhauer). Và “Trong hôn nhân, gặp nhau là bước đầu, sống chung với nhau là bước kế tiếp, làm việc chung với nhau mới làm nên một gia đình êm ấm ” (James Thurber).
Cái nghĩa vụ mà câu nói trên đề cập chính là chữ “Nghĩa” mà chúng ta đang bàn. Nghĩa chính là sợi dây ràng buộc đôi bạn trong một cuộc sống chung, chịu trách nhiệm chung và cùng chia sẻ định mệnh chung. Ông bà ta thì nói ngắn gọn: “Trong gia đình có Kẻ xay lúa, có người bồng em”, hoặc “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”, hay “Vợ chồng như đũa có đôi”. Không ai có thể là “người khách lạ” trong gia đình của mình được. Cái nghĩa-vợ-chồng nó thúc đẩy chúng ta chung lưng đấu cật, đồng lao cộng khổ vì hạnh phúc của hôn nhân và để gia đình được êm ấm lâu dài.
Trong bài giảng hôn phối có tựa “Chung lưng đấu cật”, LM Đinh Lập Liễm (sách đã dẫn) đã chia sẻ như sau:
“Thành ngữ chung lưng đấu cật có nghĩa là cùng góp sức và dựa vào nhau trước khó khăn chung. Muốn xây dựng được một mái ấm gia đình, vợ chồng luôn phải chung sức chung lòng, kề vai sát cánh mới mong đi đến thành công. Có câu thơ sau:
Em về cắt rạ đánh tranh, / Chẻ tre, chẻ lạt cho anh lợp nhà.
Sớm khuya hòa thuận đôi ta, / Hơn ai gác tía, lầu hoa một mình.
Mái ấm gia đình luôn được xây dựng do công lao của vợ chồng, không riêng của ai. Mỗi người xây đắp một phương diện. Phải biết vun xới cho gia đình, vì “của chồng công vợ” mà, đừng sống như chỉ có một mình mà hãy thực hiện lời dạy trong Thánh Kinh: “Tôi muốn trở nên mọi sự cho mọi người”, ít ra hãy thực hiện điều ấy cho người bạn đời.”[4]
Như vậy, ta thấy rằng cái Nghĩa trong đời sống hôn nhân gia đình chính là việc đôi bạn quan tâm đến nhau, thực hiện một cách tích cực và đầy đủ những đòi hỏi thuộc chức năng vai trò từng người trong đời sống chung vợ chồng. Người ta gọi đó là tình yêu trách nhiệm.
Ông bà ta thường nói lập gia đình, kết hôn, lấy vợ lấy chồng là đi “gánh vác”. Điều đó có nghĩa là khi bước vào đời sống hôn nhân, đôi bạn trở nên hai người bạn đời, bạn đường của nhau, cùng liên kết trong một cuộc sống, cùng chia sẻ một số phận và đồng trách nhiệm với nhau về mọi vấn đề trong gia đình. Tinh thần trách nhiệm đòi hỏi cả hai người phải nỗ lực hy sinh cái “Tôi” để lo cho cái “Chúng ta”. Khi kết hôn đôi bạn phải hy sinh những lợi ích riêng tư cá nhân để chu toàn bổn phận làm vợ làm chồng, bổn phận làm cha làm mẹ trong gia đình. Tinh thần trách nhiệm trong hôn nhân nhắc chúng ta đến hai việc, đó là sự quan tâm chăm sóc giữa hai bạn đời với nhau, hai là sự cộng tác tích cực của hai vợ chồng trong việc thực hiện bổn phận gia đình.
Sự chăm sóc và quan tâm đến nhau. Đây là dấu chỉ về một tình yêu đích thực, trưởng thành và tinh tế, như có người đã nói: “Ai thích hoa thì tìm cách ngắt hoa. Nhưng người yêu hoa thì tìm cách chăm sóc hoa”. Bản thân vợ chồng phải được chăm sóc, vun xới từng giờ, từng phút, từ chuyện nhỏ đến chuyện lớn, những lúc vui sướng cũng như lúc gian nan. Sự chăm sóc đôi khi đơn giản, nhỏ bé nhưng lại có vai trò to lớn trong cuộc sống vợ chồng. Sự quan tâm không chỉ thể hiện bằng lời nói mà còn qua những cử chỉ, hành động thiết thực, cụ thể. Chẳng hạn, hãy thường xuyên nói chuyện với nhau, lắng nghe nhau tâm sự, khen ngợi nhau khi cần thiết, chia vui sẻ buồn với nhau, nghĩ đến nhau những dịp đặc biệt như sinh nhật, bổn mạng, ngày kết hôn…Quả thực, sự quan tâm đến nhau được coi như chất keo giúp gắn kết hai bạn đời bền chặt mãi mãi.
Đồng cam cộng khổ, cùng chia sẻ trách nhiệm chung trong gia đình. Ngày nay, nhiều bạn trẻ tỏ ra thất vọng rất lớn về bạn đời của mình chỉ vì người ấy không quan tâm đến những việc chung của gia đình. Nhiều bà vợ than phiền các ông chồng lười biếng và ỷ lại vào sự đảm đang của vợ mà bỏ bê việc gia đình. Điều đó khiến người vợ mệt mỏi và thất vọng vì gia đình là của chung, hôn nhân là do hai người cùng kiến tạo và niềm hạnh phúc là do hai người cùng chia sẻ. Trên thực tế, ta thường nghe vợ than chồng mê game mà bỏ bê gia đình. Trong khi ấy, chồng phàn nàn vợ ghiền mạng xã hội hơn là chồng con. Điều đó dễ dẫn đến cảnh xào xáo bất an trong gia đình.
Trong cuốn “Những quy tắc trong đời sống vợ chồng”, tác giả đã đưa ra 3 cái “cùng” đối với đôi vợ chồng, đó là: Cùng nhau làm việc nhà, cùng nhau chăm sóc con cái, cùng nhau quyết định mọi việc trong gia đình. Tác giả đã phân tích như sau:
“Thật sai lầm khi người vợ ôm đồm hết mọi thứ và để người chồng đi làm về ‘ngồi chơi xơi nước’. Thứ nhất, vợ tập cho chồng thói quen ỷ lại, lười biếng và thiếu trách nhiệm. Thứ hai, vợ đang tự biến mình thành người giúp việc trong nhà, chứ không còn là vợ. Cuối cùng về lâu dài, việc này ảnh hưởng không nhỏ đến tình cảm của vợ chồng đôi bạn. Hôn nhân là sự hợp tác, chia sẻ, và mọi trách nhiệm đều phải được phân công với nhau.
Ngoài ra, là vợ chồng, đôi bạn nên trao đổi, thống nhất với nhau để đưa ra quyết định cho mọi việc dù lớn hay nhỏ trong gia đình. Có nhiều gia đình phần lớn mọi việc do chồng hay do vợ quyết định, người còn lại chỉ biết lắng nghe theo và ít khi tham gia ý kiến. Đó không phải là biểu hiện của một cuộc hôn nhân hạnh phúc. Nó thể hiện sự thiếu cân bằng về trọng lượng lời nói, vị thế của nhau trong hôn nhân. Để hôn nhân bền vững và hạnh phúc, một nguyên tắc cần tuân thủ nghiêm ngặt, đó là mọi việc quan trọng trong gia đình, cả hai vợ chồng đều phải bàn bạc, nêu ra ý kiến của mình để có quyết định thống nhất.”[5]
Có thể khẳng định điều này là sự thành công và bền vững của một cuộc hôn nhân không phải do tài năng của đôi bạn mà chính là do sự đồng tâm hiệp lực của cả hai người trong gia đình. Đó là biểu hiện cách sống thực sự có tình có nghĩa với nhau của đôi bạn đời.
3.- Hôn nhân sẽ ra sao nếu thiếu Tình và thiếu Nghĩa
Một danh nhân đã nói: “Hôn nhân là một công trình mà đôi bạn phải kiến tạo suốt đời (André Maurois). Công trình hôn nhân mà đôi bạn cam kết dấn thân thực hiện không giống các công trình vật chất khác của con người, trái lại đó là một ơn gọi và sứ mệnh được trao ban từ chính Thiên Chúa. Như Đức thánh Giáo hoàng Gio-an Phao-lô đã nói trong Tông huấn Gia đình Ki-tô hữu như sau: “Thiên Chúa đã tạo dựng con người theo hình ảnh Người, giống như họa ảnh của Người (x.St 1-26-27). Khi vì yêu mà kêu gọi con người bước vào cuộc sống, Người cũng mời gọi họ sống cho tình yêu. Thiên Chúa là Tình Yêu (x.1Ga 4,8) và nơi chính mình Người, Người cũng đang sống mầu nhiệm hiệp thông yêu thương giữa các ngôi vị . Khi tạo dựng nhân tính của người nam và người nữ theo hình ảnh Người và liên lỉ bảo toàn cho nhân tính ấy được hiện hữu, Thiên Chúa ghi khắc vào đó ơn gọi cũng như khả năng và trách nhiệm tương ứng, mời gọi con người sống yêu thương và hiệp thông (x.HC MV 12). Tình yêu là ơn gọi căn bản và bẩm sinh của mọi người.” (FC, số 11)Vậy có thể nói hôn nhân là công trình của tình yêu và trách nhiệm. Nhưng một khi hôn nhân không còn tình yêu và không duy trì trách nhiệm nữa thì hôn nhân sẽ sụp đổ. Lúc mới kết hôn, có thể đôi bạn nghĩ rằng tiền bạc, danh vọng, sắc đẹp, chức tước địa vị xã hội, bằng cấp… sẽ đem lại hạnh phúc và êm ấm cho gia đình, nhưng khi đã về sống với nhau rồi lúc đó cả hai đều vỡ mộng. Chúng ta quên một điều quan trọng này là điều làm nên một gia đình hạnh phúc, đó chính là sự nồng ấm của tình yêu và sự gắn kết bền chặt của nghĩa vụ. Nói cách khác, nếu hôn nhân không còn nghĩa, không còn tình gì nữa thì đó là một cuộc sống buồn chán và đáng thất vọng.
3.1. Hôn nhân thiếu Tình thì hôn nhân nhàm chán
Có thể nói trên thực tế để nhận ra một cuộc hôn nhân không còn tình yêu không phải là chuyện khó khăn lắm. Bởi vì khi hai vợ chồng lạnh nhạt trong tình yêu thì hôn nhân không còn là thiên đàng nữa, mà trái lại là “con đường dẫn đưa tới hỏa ngục” (Balzac). Nói cách khác, lúc đó hôn nhân không còn là cảnh “một túp lều tranh, hai trái tim vàng” nữa, mà là một “thảm họa” mà cả hai bạn đều sợ hãi và muốn thoát khỏi.Nét tiêu biểu nổi bật nhất mà ta có thể đề cập tới liên quan cuộc hôn nhân không còn tình yêu, đó là sự nhàm chán vô vị. Nếu khi mới lấy nhau, đôi bạn luôn cảm thấy đời sống vợ chồng thật là vui vẻ, phấn khởi và ấm cúng, thì có thể chỉ sau một thời gian chung sống, vì lý do nào đó, họ rơi vào tình trạng bi quan, chán nản, thất vọng. Thực tế này xuất phát từ nguyên nhân tình yêu giữa hai người đã phai nhạt, cạn kiệt, thậm chí có khi còn tiêu tan hẳn. Dần dần cuộc sống chung trở nên nhàm chán, vô vị và đôi bạn cảm thấy cuộc sống hôn nhân chỉ còn là gánh nặng cho nhau mà thôi.
Nhà thơ Lord Byron đã nói “Không có tình, không có gia đình”, điều đó có nghĩa là đời sống hôn nhân gia đình chỉ thực sự sống động và có ý nghĩa khi đôi vợ chồng giữ được ngọn lửa yêu thương luôn nồng cháy. Tuy nhiên một khi hôn nhân không còn chút gì hương vị nồng ấm của tình yêu nữa thì quả thực đời sống vợ chồng lúc đó thật là vô vị và nhàm chán!
Thực trạng kế tiếp của cuộc hôn nhân vắng tình yêu, đó là sự gặm nhấm của căn bệnh vô cảm, lạnh lùng giữa đôi bạn. Khi không còn tình yêu nữa, vợ chồng sẽ dễ dàng đối xử với nhau một cách vô tâm, lạnh lùng, cứng cỏi. Họ ở cạnh nhau, sống bên nhau nhưng như là những người khách lạ. Lúc này, căn bệnh vô cảm sẽ âm thầm hủy hoại mối quan hệ vợ chồng của đôi bạn. Người ta thường nói “Đồng sàng dị mộng”, ngay cả khi vợ chồng ngủ cùng giường, ăn cùng bàn, ở cùng nhà…nhưng tuyệt nhiên do thiếu tình yêu nên họ không còn hiện diện với nhau nữa, giữa họ dường như có một khoảng cách xa vời vợi!
Hiện nay, người ta nhận thấy rằng trong nhiều gia đình, vô cảm đã trở thành một thứ bệnh nguy hại với mức độ tàn phá kinh khủng. Nó không chỉ tấn công vào da thịt của con người nhưng là một thứ siêu vi gây tổn thương chính con tim con người. Có người đã khẳng định rằng “Vô cảm là mồ chôn của tình yêu con người”. Nhà tâm lý hiện sinh nổi tiếng nhất của Hoa Kỳ Rollo May cũng đã nói : “Hận thù không phải là thứ đối lập với tình yêu mà đó là sự vô cảm”. Đại văn hào Nga Maksim Gorky cũng nói: “Nơi lạnh nhất không phải là Bắc Cực mà là nơi thiếu vắng tình thương”. Nếu căn bệnh vô cảm trở nên nặng nề và kéo dài thì đó là dấu hiệu của một cuộc khủng hoảng trầm trọng trong mối quan hệ vợ chồng. Cuối cùng, điều gì đến sẽ phải đến, đó là viễn ảnh một cuộc chia tay không thể cứu vãn được.
Ngoài ra, hôn nhân thiếu tình yêu sẽ trở thành gánh nặng cho đôi bạn.
Vợ chồng sống với nhau muốn hạnh phúc lâu dài thì phải vừa có tình vừa có nghĩa. Nhưng một khi tình mất đi thì chỉ còn lại nghĩa. Nhằm tránh những đổ vỡ có thể nặng nề hơn, nhiều đôi bạn đành chọn cách sống chấp nhận thi hành nghĩa vụ vợ chồng một cách tối thiểu và miễn cưỡng. Lúc yêu nhau thì họ quyến luyến nhau, quan tâm chăm sóc nhau, họ tỏ ra cần nhau và muốn nương tựa vào nhau. Nhưng khi tình đã hết thì đời sống vợ chồng chỉ còn là gánh nặng mà đôi bạn cố gắng từng ngày chịu đựng cho xong bổn phận. Chúng ta biết rằng, hạnh phúc thực sự được xây dựng trên tình thương và sự hiểu biết nên ở đâu có hiểu, có thương và có sự chia sẻ thì ở đó có hạnh phúc. Nếu trong đời sống hôn nhân thiếu tình thương, thiếu tôn trọng, thiếu sự chia sẻ và đồng cảm, chắc chắn sẽ không hạnh phúc. Bằng chứng là rất nhiều cuộc hôn nhân phải đổ vỡ hay ít là phải bó buộc chịu đựng lẫn nhau.
Trong bài viết có tựa đề “Khi hôn nhân không có tình yêu”, tác giả đã đề cập đến hiện tượng sống tách biệt nhau giữa hai vợ chồng. Bài báo viết: “Đó là khi hai bạn đời không chung sống với nhau như vợ chồng. Cả hai có cuộc sống riêng và đều hài lòng với kiểu tồn tại đó. Thay vào đó, vợ hay chồng sẽ chọn cách làm mọi thứ mình thích mà không cần tham khảo ý kiến với bạn đời. Trong một cuộc hôn nhân không có tình yêu, cả hai không thể hiểu nhau và không sẵn lòng kề vai sát cánh bên nhau. Khi kết hôn, vợ/chồng không chỉ là bạn đời mà còn là người tư vấn cho các quyết định quan trọng. Do vậy, nếu đôi bạn không muốn hỏi bạn đời ý kiến khi đưa ra những kế hoạch, quyết định thì rõ ràng cuộc hôn nhân của họ là không có tình yêu.”[6]
Tóm lại, một cuộc hôn nhân không-tình-yêu thì nhạt nhẽo, không có kết nối của tình thương vợ chồng, thì chắc chắn sẽ ảnh hưởng không ít tới con cái và bầu khí gia đình. Khi con cái chứng kiến cảnh cha mẹ không hạnh phúc, không đầm ấm, không hòa thuận thì chúng sẽ cảm thấy thiếu thốn tình thương và sự bình an. Một đứa trẻ sẽ sống ra sao, sẽ học hành thế nào, sẽ nhìn cuộc đời cách nào nếu nó sống trong một gia đình cha mẹ luôn xung khắc, chửi bới đánh đập nhau, nếu chúng thường xuyên chứng kiến cảnh “cơm chẳng lành, canh chẳng ngọt” của cha mẹ chúng, nếu chúng không được hưởng sự ấm áp hạnh phúc từ chính tình thương của cha mẹ dành cho nhau… Nhiều đứa trẻ đã bỏ nhà ra đi chỉ vì chúng không còn tìm thấy trong gia đình một niềm vui hay an ủi nào nữa.
3.2. Hôn nhân thiếu Nghĩa thì hôn nhân chết yểu
Có thể nói hôn nhân thiếu Nghĩa thì hôn nhân đó khó tồn tại lâu dài được. Vì rằng do tính chất nhất thời nên đời sống tình cảm và những cảm xúc cháy bỏng trong tình yêu ban đầu thường sẽ thay đổi theo thời gian, theo không gian, theo hoàn cảnh và tâm trạng con người. Trong khi đó tình yêu đích thực thì hệ tại ở mức độ gắn bó, hợp tác giữa hai người, trở thành một sức mạnh kỳ diệu nâng đỡ con người hoàn thành vai trò và nhiệm vụ vợ chồng trong gia đình.Một tác giả đã đề cập chữ “Nghĩa”, tức là vấn đề hôn-nhân-trách-nhiệm, như sau: “Trách nhiệm của vợ chồng trong cuộc sống gia đình là chăm sóc nhau, cùng có trách nhiệm trong nuôi dạy con cái, làm việc nhà, đóng góp tài chính gia đình. Có thể nói, yếu tố khởi đầu tạo nên gia đình chính là hôn nhân. Từ quan hệ hôn nhân tạo nên các mối quan hệ khác. Trong đó, hôn nhân là yếu tố nền tảng tạo sự bền vững của gia đình. Để duy trì được cuộc hôn nhân bền vững, mỗi người khi làm vợ, làm chồng không chỉ giữ gìn và thắp lửa tình yêu, chia sẻ niềm vui, nỗi buồn mà còn có trách nhiệm, bổn phận với nhau và với chính cuộc sống mà cả hai cùng tạo dựng. Nghĩa vụ, trách nhiệm đó được thể hiện qua việc vợ chồng cùng chăm sóc nhau, cùng có trách nhiệm trong nuôi dạy con cái, làm việc nhà và đóng góp tài chính.”[7]
Ngày nay, khá nhiều đôi bạn coi trọng chữ Tình mà bỏ qua chữ Nghĩa. Chính vì lẽ đó mà tuổi thọ của đời sống hôn nhân của họ xem ra quá ngắn. Nếu xét về mặt tình cảm ta nói đến hôn-nhân-vô-cảm, thì ở đây ta liên tưởng tới hôn -nhân-vô-trách-nhiệm, nghĩa là đôi vợ chồng không tích cực chu toàn nghĩa vụ với nhau và với gia đình. Dân gian có câu “Vợ chồng như đũa có đôi”, có nghĩa đôi bạn là một nửa của nhau (0,5 + 0,5 = 1), một cặp với nhau và họ cam kết đồng hành với nhau trọn đời. Vậy thì không có lý gì mà họ lại sao nhãng, lơ là việc hợp tác với nhau trong mọi công việc trong gia đình. Đây là một sai lầm lớn mà nhiều bạn mắc phải.
Chúng ta nên nhớ rằng đôi bạn nào biết chia sẻ, gánh vác trách nhiệm chung với nhau trong gia đình thì sẽ biến gia đình ấy luôn là một tổ ấm lý tưởng. Thực tế cho thấy, nhiều bạn trẻ sau một thời gian ngắn kết hôn tỏ ra khá thất vọng vì vợ hay chồng không biết chia sẻ trách nhiệm chung gia đình. Người ta lấy lý do bận công việc làm ăn, bận giao tiếp ngoài xã hội nên không còn sức lực, thời gian lo việc nhà nữa. Thông thường thì người vợ phải gánh hết những nhiệm vụ trong gia đình, với danh nghĩa là “nội tướng”. Điều đó xét ra thiệt thòi cho nữ giới. Ông bà ta thường nói, “Đàn ông xây nhà, đàn bà xây tổ ấm”. Điều đó không có nghĩa là trong gia đình có một sự phân công một cách cứng ngắc, cố định, mà đây chỉ hiểu là ai cũng có nhiệm vụ xây dựng, gánh vác việc chung trong gia đình, theo kiểu “Kẻ thì xay lúa, người thì bồng em”. Vợ chồng vì thế hãy tạo điều kiện để có thể làm việc với nhau để chu toàn trách nhiệm chung.
Như trên ta đã nhắc câu nói sau: “Trong hôn nhân, gặp nhau là bước đầu, sống chung với nhau là bước kế tiếp, làm việc chung với nhau mới làm nên một gia đình êm ấm” (James Thurber). Trong gia đình dường như lúc nào cũng có nhiều vấn đề phải giải quyết và đối phó, nếu hai bạn cùng hiệp lực, đồng tâm nhất trí nắm tay nhau thực hiện thì việc gì cũng xong. “Thuận vợ thuận chồng, tát bể Đông cũng cạn”. Sự thành công của hôn nhân không do tài năng của một người mà chính là do sự đồng tâm hiệp ý của cả hai người.
4. Tình và Nghĩa: chất keo gắn chặt hôn nhân
Như trên đã nói, một cuộc hôn nhân tốt đẹp, thành công, hạnh phúc thì không thể thiếu hai yếu tố Tình và Nghĩa được. Một cuộc hôn nhân trọn-tình và vẹn-nghĩa được sánh ví như một bông hoa đẹp vì sắc màu tươi thắm và sự hấp dẫn của mùi hương nồng nàn. Cái tình cái nghĩa nó quyện vào nhau như bóng với hình. Có bài thơ của người xưa thế này:Muốn cho yên cửa, yên nhà / Chẳng gì hơn ở thuận hòa cùng nhau.
Dễ ai đội nón qua đầu, / Sao không nghĩ trước, nghĩ sau cho tầy.
Ái ân là nghĩa nặng thay! / Vợ chồng há phải một ngày dám quên.
Ở đời vô sự là tiên, / Mà điều êm đẹp hơn nơi cục cằn.
Chót đà cùng chiếu cùng chăn, / Lẽ nào con nhện mấy lần vương tơ. (Hồ Huyền Quy)
Một tác giả kinh nghiệm về đời sống hôn nhân gia đình đã nhận xét là trong hôn nhân luôn tồn tại chữ “Nghĩa” để người ta có thể níu chân nhau lại, giữ tay nhau thật chặt mà bước đi cùng nhau đến hết cuộc đời, bình lặng, an yên. Còn trong bài viết tựa “Tình và nghĩa: chất keo gắn chặt hôn nhân” trên trang tinmung.net, tác giả Trần Hữu Thuần đã bình luận như sau:[8]
“Trong các ngôn ngữ mà tôi được biết, có lẽ không có từ ngữ nào nói đến sự tương quan giữa hai người yêu nhau và chung sống với nhau chứa đựng nhiều ý nghĩa cho bằng cụm từ Tình Nghĩa Vợ Chồng của tiếng Việt chúng ta.
Tình là tình-yêu-đôi-lứa; Nghĩa là nghĩa-vợ-chồng. Hai thứ tình và nghĩa trộn lẫn lại làm thành phân bón, làm thành lương thực nuôi sống cuộc sống hôn nhân. Hôn nhân giữa đối thể và khách thể trong văn hoá Việt Nam chúng ta như thế khởi đầu bằng “Tình” và gắn bó bằng “Nghĩa”. Nàng Kiều khi phải bán mình chuộc cha biết “tình” nàng với chàng Kim giờ đây đã dứt, chỉ còn lại chút “nghĩa” cũng phải phụ phàng, nên đã nhờ cha nàng trả nghĩa:
Lạy thôi, nàng lại thưa chiềng,
Nhờ cha trả được nghĩa chàng cho xuôi. (Nguyễn Du, Truyện Kiều)
Chút “Nghĩa” đó chính là nét đặc trưng trong nền văn hoá dân tộc chúng ta. Cha mẹ chúng ta thường khuyên bảo con cái: “Vợ chồng sống với nhau phải có tình có nghĩa”. Khi bình thường, an vui cũng như sầu khổ, vợ chồng sống với nhau bằng “Tình”. Khi một trong hai người bệnh hoạn tai ương, hoặc gây nên lầm lỗi, nếu tình yêu phôi pha hoặc không còn nữa, vợ chồng vẫn sống bên nhau bằng “Nghĩa”. Nói cách khác, tình là phần việc của con tim, nghĩa là phần việc của lý trí. Con tim và lý trí đi chung với nhau để cuộc sống vợ chồng bền chặt. Cũng vì thế, mức độ ly dị ngày trước trong hôn nhân Việt Nam gần như không có. Người chồng có thể hời hợt khi gặp người vợ không như ý bằng cách chung chạ với người khác, vợ lẽ nàng hầu, nhưng vẫn không bỏ bê người vợ đang làm buồn lòng mình. Người vợ khi gặp phải chồng không ưng ý, vẫn sống chung trong một mái nhà, cho dẫu nhiều khi không còn chung chăn chung gối, để gia đình không bị đổ vỡ, nhờ vào chút “Nghĩa Phu Thê”.
Chàng ơi phụ thiếp làm chi,
Thiếp là cơm nguội để khi đói lòng. (Ca dao)”
Có thể nói nếu đôi bạn duy trì được mãi mối tình sâu nghĩa nặng thì điều đó sẽ luôn là một tiền đề cho một cuộc hôn nhân hạnh phúc bền lâu. Điều đó cũng khẳng định một thực tế đáng khen ngợi, đó là đôi bạn đã phát huy được đức tính chung thủy trong đời sống vợ chồng. Chữ “Nghĩa” ngày nay cũng hiểu như là sự trung tín, trung thành (Loyalty) vậy.
LM Nguyễn Hữu Thy, trong cuốn “Những suy tư đúng đắn về Hôn nhân và Gia đình Công Giáo”, đã nêu lên ba yếu tố quan trọng nhất mà một cuộc sống hôn nhân Công Giáo cần phải có để bảo đảm được sự tồn tại và hạnh phúc của mình. Đó là tình yêu, sự chung thủy và phép lành của Thiên Chúa. Về sự chung thủy, tác giả viết như sau:[9]
“Lời thề hứa hoàn toàn tự nguyện của hôn nhân là một cam kết bó buộc và bất khả tháo gỡ đối với các đôi vợ chồng. Tính chất đặc thù này của lời thề hứa hôn nhân hoàn toàn không phải là một gánh nặng bất khả kham, nhưng là một phương tiện hữu hiệu giúp cho các đôi vợ chồng rèn luyện và thăng tiến được chính con người mình cũng như bảo đảm cho cuộc sống hôn nhân của họ được bền vững trước các sóng gió cuộc đời. Chính nữ triết gia Hannah Arendt đã nhận định: Nếu không bị bó buộc phải thực thi các lời đã hứa, ta sẽ không khi nào duy trì được các căn tính của ta và bị giằng co xâu xé bởi đủ thứ mâu thuẫn…”
Ở đoạn kết thúc phần nói về sự chung thủy trong hôn nhân, tác giả nhấn mạnh như sau: “Sự chung thủy hôn nhân không chỉ giới hạn trong phạm vi sự chung thủy về tính dục, nhưng còn bao hàm trong hành động cụ thể của bản thân mỗi người nữa, đó là họ phải luôn công khai bày tỏ một cách dứt khoát: Tôi thuộc về vợ/ chồng tôi. Sự chung thủy hôn nhân đòi tôi phải thực sự tôn trọng vợ/ chồng tôi. Sự chung thủy hôn nhân đòi tôi phải quan tâm tới điều chính đáng mà vợ/ chồng tôi cần tới và mong ước. Sự chung thủy hôn nhân đòi hỏi phải luôn biết tận tâm an ủi và nâng đỡ người vợ/ chồng của mình. Sự chung thủy hôn nhân đòi hỏi phải luôn biết cầu nguyện cho nhau và biết tín thác cuộc sống lứa đôi của mình cho sự quan phòng đầy yêu thương và phép lành của Cha trên trời.”./.
Trong ý hướng giúp các bậc cha mẹ nắm vững hơn nghệ thuật này, chúng tôi xin đưa ra một số suy tư hay ý kiến góp phần xây dựng. Sau đây là 10 đề nghị, hay nói khác đi là 10 điều tâm niệm của các bậc cha mẹ.
1. Đã là người đương nhiên bất toàn
Ngoài Thiên Chúa ra, không có ai hoàn hảo cả. Vì thế, ta đừng đòi hỏi con cái ta phải hoàn hảo, phải làm ta hài lòng. Chính ta, trong quá khứ cũng như hiện tại, ta có hoàn toàn làm hài lòng cha mẹ ta đâu ! Chính ta cũng bất toàn. Tuy nhiên, vì tính cách sư phạm, ta có thể tỏ ra đòi hỏi con cái chút ít để chúng cố gắng hơn. Cùng là thân phận con người yếu đuối như nhau, ta nên thông cảm với những tật xấu, những khuyết điểm của con cái. Ta phải tập biết hài lòng về những cố gắng của con cái mình, về mức độ tốt đẹp mà chúng đã từng nỗ lực để đạt được.
2. Đừng kỳ vọng về con cái quá mức
Ai cũng có giới hạn của mình, dù có cố gắng lắm cũng khó vượt qua giới hạn ấy. Điều quan trọng là biết được đâu là giới hạn của con cái mình để tôn trọng giới hạn đó, để đặt ra mục tiêu thích hợp bắt chúng đạt tới. Thông thường, khi có con, ai cũng kỳ vọng con mình phải thành người thế này thế kia. Ta mong con ta hơn ta, và saün sàng hy sinh tất cả để con ta đạt được những gì ta kỳ vọng nơi chúng. Nhưng trong hầu hết các trường hợp, những kỳ vọng đó vượt quá khả năng thực hiện của chúng. Có thể chúng không có nhiều tài năng và nghị lực bẩm sinh như ta, có thể chúng có khuynh hướng khác với ta. Ta không nên lấy mình làm khuôn mẫu để ép con cái phải như mình. Đặt lý tưởng quá cao cho con cái dễ làm cho chúng có mặc cảm tự ty và buồn phiền nếu chúng không thể đạt tới được, đồng thời dễ làm ta thất vọng và chán nản về chúng.
3. Chấp nhận con cái, cầu nguyện cho chúng
Chấp nhận con cái không có nghĩa là không bắt chúng nỗ lực để nên tốt đẹp hơn, mà là chấp nhận mức độ chúng đạt được sau khi ta đã nỗ lực tạo đủ mọi điều kiện để chúng tốt đẹp hơn và chính chúng cũng đã cố gắng. Đừng ép con cái mình phải giống hay bắt chước một trẻ em khác : trên đời này không thể có hai đứa trẻ giống nhau. Để chấp nhận trẻ, ta phải biết đặt mình vào địa vị của trẻ và nhìn theo quan điểm của chúng. Đừng bắt chúng nhìn theo quan điểm của ta. Tích cực hơn, ta nên cầu nguyện cho chúng, xin Thiên Chúa ban thêm sức mạnh để chúng có khả năng cố gắng nhiều hơn nữa. Chỉ có Thiên Chúa mới có khả năng biến đổi tâm hồn chúng.
4. Dành thì giờ để đối thoại với con cái
Nên bỏ ra mỗi ngày ít nhất 15 hay 30 phút để tiếp xúc với con cái, để nói chuyện, tìm hiểu chúng, trao đổi tư tưởng, cảm nghĩ và tâm tình với chúng. Giờ rất thuận tiện là các bữa ăn. Phải lắng nghe chúng nói, khuyến khích chúng bày tỏ những điều chúng nghĩ trong đầu, chứ không phải chỉ biết bắt chúng nghe mình thôi. Đồng thời phải biết phản ứng kịp thời và thích hợp với những gì chúng biểu lộ : vui, buồn, ngạc nhiên, sửa sai, bất đồng, tán thành, khuyến khích... Phải luôn luôn nắm được tư tưởng và ý muốn của chúng. Phải tập trò chuyện với chúng như với bạn bè, nhất là khi chúng đã lớn, khoảng 10 tuổi trở lên. Đừng để chúng hư lúc nào ta không biết.
5. Cố gắng tạo quan hệ tình cảm với con cái
Con cái ta rất cần được yêu thương, khuyến khích, hỗ trợ để chúng có thể phát triển. Do đó, ta phải làm sao để chúng cảm nhận được tình thương của ta. Cần phải biểu lộ tình thương của ta ra bên ngoài, qua ánh mắt, qua những cử chỉ âu yếm, những lời nói ngọt ngào, những hy sinh cụ thể và thường xuyên của ta. Càng nhỏ, chúng càng nhạy cảm với tình thương của ta. Chúng cần tình thương để lớn lên và phát triển cũng như cần cơm bánh. Đừng dấu tình thương trong lòng mà phải biểu lộ ra ngoài. Đừng chỉ yêu thương bằng khối óc dù rất cần thiết, mà còn phải yêu thương bằng con tim nữa.
6. Phải làm sao cho con cái tin tưởng nơi ta
Trẻ cảm thấy cần được bảo đảm tốt đẹp về mọi phương diện : vật chất cũng như tinh thần. Chúng mong tìm được những bảo đảm đó nơi cha mẹ chúng. Vì thế, ta phải trở nên chỗ dựa vững chắc cho chúng về mọi mặt. Phải sống làm sao để chúng có thể cảm thấy an tâm : mọi lời ta nói phải đúng để chúng tin tưởng, mọi việc ta làm phải tốt để chúng bắt chước. Phải làm sao để chúng tin vào tình yêu, sự thành thật, khả năng hy sinh và sự cao thượng của ta. Ta muốn con cái ta tốt tới mức nào thì ít ra ta phải sống tốt tới mức đó. Hành động của ta - tốt hay xấu - ảnh hưởng tới con cái ta tới mức độ ta không ngờ.
7. Đồng hành với con cái trên đường tiến tới hoàn mỹ
Tuy nhiên ta không nên tự thần tượng hóa mình trước mặt con cái. Tới một lúc nào đó ta phải cho chúng thấy rằng chính ta cũng là người bất toàn đang nỗ lực tiến tới trưởng thành, hoàn thiện và nên thánh. Ta chỉ là người đi trước có nhiệm vụ dẫn dắt chúng trong những bước đầu cuộc đời chúng, đưa chúng đi vào đời sống thần linh (với Thiên Chúa) và nhân bản (với bản thân và người khác). Và sau này chính ta cũng nên saün sàng nhận lại sự nâng đỡ của chúng. Cần phải khiêm tốn nhận những khuyết điểm của chính mình. Trên đườøng tiến tới hoàn thiện, ta hãy biến chúng thành những người bạn đồng hành và cho phép chúng được coi lại ta như thế, đồng thời chấp nhận sự xây dựng của chúng. Như thế chúng sẽ tự tin và dễ trưởng thành hơn.
8. Phải tôn trọng phẩm giá của con cái
Con cái ta là người, chúng có quyền và rất cần được đối xử như những con người, như con cái của Thiên Chúa. Đừng xử với chúng như nô lệ hay đầy tớ trong nhà. Hãy tôn trọng tự do của chúng, đừng cấm đoán chúng những gì ta xét thấy vô hại. Cũng nên tôn trọng giờ làm việc, giờ ngủ và thì giờ của chúng một cách vừa phải. Nếu cần phải sửa phạt thì nên sửa phạt đúng mức, hợp lý, đừng đánh đập chúng quá đáng hoặc chửi rủa chúng những câu thậm tệ, như Đồ quỉ!, Đồ chó má!, Con đĩ!, xúc phạm tới phẩm giá hoặc làm tổn thương tự ái chúng quá mức cần thiết. Đừng bêu xấu con trước mặt người khác hoặc những trẻ em khác. Có tôn trọng chúng thì chúng mới biết tự trọng và tự tin.
9. Khai phóng cho con cái
Khi còn nhỏ, con cái ta lệ thuộc ta mọi mặt. Lúc đó, ta phải bắt chúng vâng lời, làm theo ý ta để chúng đi đúng đường. Nhưng ta phải huấn luyện và giáo dục chúng làm sao để dần dần chúng trưởng thành, có khả năng tự do và tự lập về mọi mặt. Đừng bắt chúng cứ phải lệ thuộc ta mãi, cứ phải theo ý muốn của ta hoài. Đó cũng là cách để ta tự giải phóng chính mình. Nên ý thức rằng con cái ta không phải là của ta mãi, mà là của cuộc đời. Muốn chúng lệ thuộc ta mãi đó là ý muốn của những cha mẹ còn non nớt. Cần phải biết biến chúng thành những người bạn mà xét về nhiều mặt là ngang hàng với mình. Có như thế chúng mới dễ phát triển và trưởng thành.
10. Trao cho chúng trách nhiệm
Phải tập cho con cái tinh thần trách nhiệm ngay từ hồi chúng còn nhỏ bằng cách trao cho chúng những trách nhiệm từ dễ đến khó, từ nhỏ đến to trong gia đình. Phải tập cho con cái dần dần quán xuyến được mọi việc. Và khi chúng đã lớn, khoảng 20- 25 tuổi, phải tập cho chúng làm những công việc có tầm vóc xã hội : làm ăn, giao thiệp, nhận trách nhiệm nghề nghiệp, điều hành công việc... Phải tập cho chúng làm được hầu hết những công việc của mình, thậm chí có thể thay thế mình trong địa vị của mình.
Hãy bắt chước các nhà vua của ta ngày xưa biết nhường ngôi cho con ngay khi chúng tạm đủ tư cách thay thế mình giải quyết mọi việc, còn mình thì đứng đằng sau hướng dẫn, cố vấn, làm thái thượng hoàng. Tại nhiều nước đang phát triển mạnh, các giám đốc công ty, xí nghiệp, thậm chí các bộ trưởng... đa số thuộc giới trẻ (25- 40 tuổi) rất năng nổ hoạt động. Người ta không sợ họ đi quá lố vì đằng sau những người trẻ ấy còn có cha mẹ của họ cố vấn, chỉ đạo và hỗ trợ họ. Nhờ vậy, đất nước của họ tiến bộ rất mau.
Trong gia đình, chúng ta cũng nên sớm giao trọng trách cho con cái đang khi chúng ta còn có thể đứng sau để hướng dẫn giúp đỡ. Đừng để tới lúc ta không còn làm được gì nữa mới nhường trách nhiệm cho chúng. Tới lúc đó chúng mới tập sự làm việc thì đã hơi muộn, nên sẽ ít hữu hiệu và mắc nhiều sai lầm.
Kết luận
Thế hệ con cái của chúng ta có đức hạnh và tài năng hay không tùy thuộc vào sự giáo dục chúng nhận được từ cha mẹ chúng rất nhiều. Vì thế, ta cần phải giáo dục chúng một cách khôn ngoan sáng suốt. Đừng phó mặc công việc quan trọng này cho may rủi, cũng đừng làm một cách tùy tiện, thiếu suy nghĩ. Hãy lắng nghe thế hệ của chúng ta đang lên tiếng : Hãy giáo dục chúng tôi cho tử tế, chúng tôi sẽ biến xã hội và thế giới này thành thiên đường. Và một điều rất quan trọng là hãy cầu nguyện cho chúng, xin Thiên Chúa chúc lành, bảo vệ và thánh hóa chúng. https://giaophannhatrang.org/vi/news/Hon-Nhan-Gia-Dinh/nghe-thuat-lam-cha-me-25137.html
Nguồn: simonhoadalat.com
Lưu tâm là quan tâm đến người khác và cảm xúc của họ. Đó là việc xét xem hành động của bạn có ảnh hưởng gì tới người khác hay không và xét xem người khác đang suy nghĩ như thế nào.
Sự lưu tâm chính là sự chu đáo. Đó là để ý đến người khác, đến những điều họ thích và không thích; sau đó, làm những gì mang lại niềm vui cho họ.Lưu tâm là coi trọng mọi người như nhau, xem mọi người như chính mình, cả với những người bạn thích và không thích. Khi bạn có một sở thích khác biệt, sự lưu tâm nhắc nhở rằng bạn đừng cố thuyết phục người khác: họ sai còn bạn đúng. Bạn tôn trọng cảm xúc của họ. Như vậy,sự lưu tâm khiến bạn luôn suy nghĩ tới nhu cầu của người khác.
2. Tại sao cần thực hành sự lưu tâm?
Khi hành xử ích kỷ và không có sự lưu tâm, bạn sẽ làm tổn thương người khác. Nếu bạn không quan tâm đến người khác thì họ cũng sẽ hành xử với bạn như vậy. Bạn có thể mở nhạc với âm lượng lớn làm cho người khác phiền lòng; bạn có thể làm điều gì đó cản trở hoặc gây nguy hiểm cho người khác.
Không có sự lưu tâm, mọi người dễ cãi vả, bởi vì họ cảm thấy nhu cầu của họ bị làm ngơ. Khi bạn lưu tâm đến họ, mọi việc sẽ trở nên yên bình hơn.
Khi biết lưu tâm đến người khác, mọi người cảm thấy họ thật quan trọng với bạn, bởi vì bạn suy xét về họ trước khi hành động và kiểm tra để chắc rằng mọi sự diễn ra đúng như bạn mong đợi. Khi bạn bắt đầu sống lưu tâm đến người khác thì họ cũng bắt đầu làm như bạn. Đó thực là một sự đồng điệu!
3. Cách thực hành sự lưu tâm
Sự lưu tâm bắt đầu bằng việc bạn chú ý tới những hành động của mình xem nó ảnh hưởng tới người khác như thế nào. Bạn nhận ra rằng họ có thể thích hoặc không thích. Sau đó, bạn xem xét đến cảm xúc của họ.
Khi bạn sống lưu tâm, bạn hành động như thể người khác cũng quan trọng như bạn. Sự lưu tâm khiến bạn đặt ra cho mình những câu hỏi như: “Điều này có thể làm tổn thương hoặc quấy rầy một ai đó không?” Nếu câu trả lời là có thì bạn sẽ sáng tạo cách hành động để có thể thực hiện công việc của mình trong khi vẫn tôn trọng người khác.
Một số cách thực hành cụ thể: bước đi nhẹ nhàng khi một ai đó đang đọc sách, đợi sự cho phép để đặt câu hỏi nếu họ đang bận, lên kế hoạch để có mặt đúng giờ cùng ăn tối với gia đình hoặc có mặt đúng lúc để cho thú cưng thức ăn.Sống lưu tâm cho bạn một cảm giác rằng bạn đang mang hạnh phúc tới cho người khác. Khi muốn trao cho ai một món quà, bạn suy nghĩ kỹ xem món quà ấy có làm họ vui lòng không. Nếu ai đó bị ốm, bạn mang cho họ một ly nước hoặc kéo tấm chăn đắp giùm họ; ban trao cho họ một vài cử chỉ yêu thương. Nếu ai đó buồn, bạn đặt mình trong hoàn cảnh của họ và nghĩ xem bạn cần gì từ một người bạn trong hoàn cảnh này.
Một người biết lưu tâm đến người khác sẽ làm thế nào nếu…
- Người thân đang buồn vì bị ốm và phải nằm một chỗ?
- Bạn và bố mẹ có những sở thích âm nhạc khác nhau, bạn nên mở âm lượng ở mức độ nào?
- Sắp tới sinh nhật của một người bạn thân?
- Bạn bước vào cổng trường và nhận ra có một ai đó đang đứng ngay sau lưng bạn?
- Bạn vừa từ trường về và bà của bạn đang nghỉ?
4. Dấu hiệu của sự thành công
Chúc mừng bạn khi:
- Tôn trọng nhu cầu và cảm xúc của người khác
- Thấy rằng quan điểm của người khác cũng quan trọng như của bạn
- Dành thời gian và suy nghĩ xem hành động của bạn ảnh hưởng thế nào tới người khác
- Giữ thinh lặng khi người khác đang tập trung hoặc đang nghỉ ngơi
- Đặt mình trong hoàn cảnh của người khác
- Quan tâm, chú ý tới người khác
- Nghĩ tới những việc nhỏ bé có thể mang đến niềm vui cho người khác
Hãy cố gắng nếu:
- Làm việc mà không cần biết người khác bị ảnh hưởng thế nào
- Chẳng cần biết anh em của mình thế nào cho tới khi họ bực tức
- Làm việc theo cách bạn muốn. Mong người khác điều chỉnh theo suy nghĩ của mình nếu họ không thích
- Tin rằng chỉ mình bạn mới quan trọng
- Phớt lờ sinh nhật hoặc quên những dịp cần trao quà cho người khác
Khẳng định:
Tôi là một người lưu tâm đến người khác. Tôi luôn suy nghĩ để hành động của tôi không ảnh hưởng tới người khác. Tôi luôn bận tâm về những điều có thể mang đến niềm vui cho người khác.
Nguyên bản: The Family Virtues Guide: Simple Ways to Bring Out the Best in Our Children and Ourselves
Tác giả: Linda Kavelin Popov
Dịch giả: Hướng Dương
